ABŞ Senatının "Rassel”
binasında "Dağlıq Qarabağda tammiqyaslı müharibəyə yol verilməməlidir:
Birləşmiş Ştatların və ATƏT-in rolu” mövzusunda brifinq keçirilib.
Tədbir Helsinki Komissiyası adı ilə də məşhur olan Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Komissiyası tərəfindən təşkil edilib. Avropa
və Mərkəzi Asiya üzrə "Beynəlxalq antiböhran qrupu” proqramının
direktoru Maqdalena Qrono, Kentukki Universitetinin diplomatiya və
münaqişələrin tənzimlənməsi üzrə professoru, 1999-2001-ci illərdə Minsk qrupunun
amerikalı həmsədri olmuş səfir Kerri Kavano, Rusiyanın "Yeqorov,
Puqinski, Afanasyev i partnyorı” hüquq firmasının siyasət məsələləri
üzrə tərəfdaşı və böyük məsləhətçisi, 2013-2016-cı illərdə Minsk qrupunun amerikalı həmsədri olmuş səfir Ceyms Uorlik brifinqdə çıxış ediblər.
Tədbirdə iştirakçılar Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tarixi, ATƏT-in Minsk qrupu
vasitəsilə aparılan sülh danışıqlarının spesifikası, 2016-cı ildə baş
vermiş dördgünlük aprel müharibəsi və münaqişənin tənzimlənməsi ilə
bağlı ABŞ-ın siyasəti barədə danışıblar. Moderator Aleks Tiyerski tədbiri açaraq Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi ətrafında yaranmış vəziyyət və ATƏT-in bu münaqişənin tənzimlənməsində vasitəçilik rolu barədə söhbət açıb.
Sonra çıxış edən Maqdalena Krono qeyd edib ki, Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ
regionu dünyanın ən çox hərbiləşdirilmiş regionlarından biridir.
Münaqişənin eskalasiyası tammiqyaslı müharibə həddinə çata və potensial
baxımdan regiondakı ölkələri və digər ölkələri də bu müharibəyə cəlb edə
bilər. O deyib ki, Minsk qrupunun həmsədrlər üçlüyü 1997-ci ildən danışıqlar prosesində fəal iştirak edir.
Beynəlxalq antiböhran qrupunun nümayəndəsinin çıxışında Ermənistan qoşunlarının Azərbaycanın işğal altındakı ərazilərindən dərhal çıxarılmasının tələb edildiyi BMT Təhlükəsizlik Şurasının dörd qətnaməsi də qeyd olunub. Bildirilib ki, Azərbaycan üçün status-kvo qəbuledilməzdir və rəsmi Bakı artıq bir neçə ildir öz hərbi potensialını artırır. Dövlət büdcəsi Azərbaycanın hərbi büdcəsindən az olan Ermənistanın
da aşağı tariflər üzrə silah aldığı diqqətə çatdırılıb. M.Krono
vurğulayıb ki, silahlı münaqişənin potensial baxımdan eskalasiyası çox
böyük humanitar nəticələrə gətirib çıxara bilər.
Səfir Kerri Kavano qeyd edib ki, Dağlıq Qarabağ
münaqişəsi artıq çoxdan bəri "dondurulmuş” münaqişə deyil. Son illərdə
tərəflərin bu münaqişənin tənzimlənməsinə dair mövqeləri daha güzəştsiz
olub, regiona çoxlu sayda silahların gətirilməsi vəziyyəti daha
mürəkkəbləşdirir, əməliyyatları şiddətlənə bilər. Münaqişənin
tənzimlənməsi ilə bağlı Ki-Uestdə və Kazanda xeyli irəliləyiş əldə
edilsə də, səylər nəticəsiz oldu.
Sonra çıxış edən səfir Ceyms
Uorlik qeyd edib ki, tərəflərin münaqişənin tənzimlənməsinə dair
mövqeləri çox da uzaqlaşmayıb. Səfir Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsinə dair ABŞ-ın siyasətinin əsas prinsiplərini müzakirə edərkən 2014-cü ilin mayında ATƏT-in Minsk qrupunun amerikalı həmsədri kimi Karneginin Beynəlxalq Sülh Fondunda özünün nitqinə istinad edib.
O deyib ki, bu nizamlanmanın əsasını BMT-nin
Nizamnaməsi və müvafiq sənədlər, habelə Helsinki Yekun Aktının əsas
prinsipləri təşkil edir. Madrid prinsiplərinə əsaslanan altı element
sülh sazişinin tərkib hissəsi olmalı və vahid paket kimi qəbul
edilməlidir. Birinci element Dağlıq Qarabağa
müvəqqəti status verilməsindən ibarətdir. Onun qəti hüquqi statusu
gələcəkdə tərəflərin qarşılıqlı razılığı ilə öz iradələrini ifadə
etmələri vasitəsilə müəyyən olunacaq. İkinci element nəzarət edilməyən
keçmiş Dağlıq Qarabağ
Muxtar Vilayətinin inzibati sərhədləri daxilindəki əraziyə müvəqqəti
status verilməsini, bu müddətdə təhlükəsizliyin minimal qarantiyasını və
özünüidarəni nəzərdə tutur. Üçüncü element ondan ibarətdir ki, Dağlıq Qarabağ
ətrafındakı işğal edilmiş ərazilər Azərbaycanın nəzarəti altına
qaytarılmalıdır. Çünki Azərbaycanın suverenliyinə hörmət edilmədən
tənzimləmə mümkün ola bilməz. Dördüncü element Dağlıq Qarabağı Ermənistanla birləşdirən "Laçın dəhlizi”nin mövcud olmasını nəzərdə tutur. Bu dəhliz hərəkət etmək üçün kifayət qədər olmalı, lakin bütün Laçın
rayonunu əhatə etməməlidir. Beşinci element məcburi köçkünlərə öz
əvvəlki daimi yaşayış yerlərinə qayıtmaq hüququ verilməsindən ibarətdir.
Nəhayət, altıncı element təhlükəsizliyə beynəlxalq qarantiyaları, o
cümlədən sülhyaratma əməliyyatını nəzərdə tutur.
Brifinqdə Azərbaycan və Ermənistan səfirliklərinin, analitik mərkəzlərin və ABŞ konqresmenlərinin ofislərinin nümayəndələri iştirak ediblər.
Xatırladaq ki, Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionu və ona bitişik yeddi rayonu Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal edilib. Ermənistanın işğalçılıq siyasəti nəticəsində 1 milyondan çox azərbaycanlı öz torpaqlarından qovulub. 1993-c ü ilin aprel-noyabr aylarında BMT Təhlükəsizlik Şurası Azərbaycan ərazilərinin işğalını pisləyən, Ermənistan
silahlı qüvvələrinin işğal edilmiş ərazilərdən dərhal və qeyd-şərtsiz
çıxarılmasını, habelə məcburi köçkünlərin doğma yurdlarına
qaytarılmasını tələb edən 822, 853, 874 və 884 nömrəli qətnamələr qəbul
edib. 2008-ci ilin martında BMT
Baş Assambleyası 62/243 nömrəli qətnamə qəbul edərək beynəlxalq
birliyin Təhlükəsizlik Şurasının sənədlərində əks olunmuş mövqeyini bir
daha təsdiq edib. Müxtəlif ölkələrin və beynəlxalq təşkilatların
qanunvericilik orqanları BMT-nin həmin qətnamələrini əsas götürərək Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərindən çıxarılmasını tələb edən sənədlər qəbul ediblər.(AzərTac)