Ayaz Nəcəfov "Harvard Medical School”da araşdırmalar aparan
azərbaycanlı bioloqdur. Bakı şəhərində anadan olub, 33 yaşı var. Hazırda
xərçəng hüceyrələrinin yeni kəşf edilmiş ölüm mexanizmlərı üzərində
araşdırmalar aparır. Məqsədi xərçəng hüceyrələrinin kimyəvi terapiyalara
qarşı müqavimət mexanizmlərini başa düşmək və buna molekulyar çarələr
tapmaqdır.
-Atam ixtisasca molekulyar genetik, anam isə bioloqdur. İki kiçik qardaş
və bacıdan ibarət nənə-babalı bir mühitdə böyümüşəm. Onların müdrikliyi
mənə çox təsir edib. Uşaqlığımdan atamın laboratoriyasında oynayaraq və
evdə biologiya elmi üzrə olan çoxlu kitablardan ilham alaraq, atam kimi
molekulyar biologiya ilə məşğul olmağa qərar vermişəm.
-Təhsiliniz barədə məlumat verin. Hansı universitetləri bitirmisiniz, kimlərdən təhsil almısınız? Sizə kimlər dəstək olub?
- 20 saylı məktəbdən sonra Baki Özəl Türk Liseyində təhsil almışam.
Liseydəki biologiya müəllimlərim məni bu elmə həvəsləndirib və
olimpiadalarda iştirak etməyimə kömək göstəriblər. Əvvəlcə rayon, ölkə,
sonra da dünya biologiya olimpiadalarında qızıl və bürünc medallar
qazandım. Bu olimpiadalara hazırlıq universitet illərim üçün möhkəm
fundament oldu. Təhsilimi İstanbul şəhərindəki Boğaziçi Universitetinin
Molekulyar Biologiya və Genetika fakultəsində davam etdirdim.
- Necə oldu ki, Amerikaya getdiniz, hazırda orada hansı işlərlə məşğulsunuz?
- Doktoranturadan sonrakı postdok adlı araşdırma mərhələsini dünyanin ən
yaxşi universitetlərində davam etdirmək lazim idi. Harvard və buradakı
laboratoriyalar seçimi məntiqli gəldi. Hazırda xərçəng hüceyrələrinin
yeni kəşf edilmiş ölüm mexanizmləri üzərində araşdırmalar aparıram.
- Azərbaycana tez-tezmi gəlirsiniz?
- İstədiyim qədər tez-tez gələ bilmirəm. Təxminən 2-3 ildən bir gələ bilirəm.
- Elmi fəaliyyətinizlə bağlı danışın...
- Doktoranturamı Birləşmiş Krallığın "Medical Research Council”un
Şotlandiyadakı "University of Dundee” bölümündə bitirmişəm. Burada
biokimya və hüceyrə biologiyası sahələrində çalışmalarımı Prof. Dario
Alessinin laboratoriyasında aparmışam. Xərçəng hüceyrələrinin çoxalması
üçün vacib olan molekulyar mexanizmləri və onların kimyəvi vasitələrlə
dayandırılması yollarını araşdırmışam.
(Müsahibimizin elmi məqalələrini
BURADAN oxuya bilərsiniz)
Doktoranturadan sonrakı postdok çalışmalarımı Birləşmiş Ştatların Boston
şəhərindəki "Harvard Medical School”dakı, Prof. Junying Yuanın
laboratoriyasında 4 ildir ki, davam etdirirəm. Xərçəng hüceyrələrinin
yeni kəşf edilmiş ölüm mexanizmlərı üzərində araşdırmalar aparırıq.
Məqsədimiz, xərçəng hüceyrələrinin kimyəvi terapiyalara qarşı müqavimət
mexanizmlərını başa düşmək və buna molekulyar çarələr tapmaqdır.
(Müsahibimizin yazdığı
KİTAB)
- Sizin sahə üzrə Azərbaycanda vəziyyət necədir?
- Azərbaycanda uzun müddətdir yaşamadığım üçün buradakı təhsil sistemilə
bağlı çox məlumatlı deyiləm. Lakin, ölkəmizdən çıxan elmi məqalələrin
sayının və keyfiyyətinin artımını görmək çox gözəl olardı. Hazırda
kimyaçılarımız bioloqlarımızdan daha məhsuldar görünürlər. Buradakı
problemlərdən biri biologiya araşdırmalarına kimyadan daha cox
sərmayənin lazım olmasıdır. Digəri isə "beyin axını”dır. Bunu azaltmaq
üçün institutlarin açılması və inkişaf etdirilməsi ölkənin gələcəyinə
çox böyük təsir göstərər.
- Yaxşı mütəxəssis olmaq üçün xarici ölkədə təhsil almaq mütləqdirmi?
- Bu, şərt deyil. Amma xaricdən savad, təlim və təcrübə axınına hər ölkənin daim ehtiyacı var.
- Gələcək planlarınız, hədəfiniz nədir?
- Bundan sonrakı planım "Assistant Professor” (dosent) mərhələsinə
qalxmaq və öz laboratoriyamı açmaqdır. Bunun üçün də yüksək təsirli elmi
kəşflər etməli və keyfiyyətli məqalələr yazmalıyam.
- Cəmiyyətdə böyük mübahisələrə səbəb olan Təkamül Təlimini necə xarakterizə edərdiniz?
- Təkamülü sadəcə bir elmi nəzəriyyə kimi təqdim etdikdən sonra problem
yoxdur. Elmdə bir çox isbat edilməmiş nəzəriyyələr var. Əsas odur ki,
isbatı və ya təkzibi heç bir şey dəyişdirməyəcək nəzəriyyədən ötrü
inancımızı, vaxtımızı, dostlarımızı, özümüzü itirməyək. Hər şeydə olduğu
kimi, elmdə də nəzəriyyəyə inanmaq və ya inanmamaq olar. Bu, hər kəsin
öz işidir.
- Fəaliyyət göstərdiyiniz mühitdə Azərbaycana qarşı münasibət necədir?
-Azərbaycanı tanıyan az insan var. Amma Amerikada onsuz da orta hesabla
coğrafiya təhsili çox güclü deyil. "Eurovision”, "Formula-1” və digər
təbirlər daha cox tanınmağımıza səbəb olub. Tanıyanlar arasında isə
münasibət yaxşıdır.
- Gənclərə nə deyərdiniz?
-Gündəlik fəaliyyət olaraq, diqqətlə və analitik mütaliəni sevmək
lazımdır. Məqsədimiz mükəmməllik olmalıdır. Azərbaycanın və
azərbaycanlıların potensialı düşündüyümüzdən daha yüksəkdir. Daim
hərəkət etməliyik. Başlamaq işin yarısıdır./azvision.az